EMAS, Avrupa Komisyonu (EC) tarafından geliştirilmiş bir gönüllü çevre yönetim aracıdır. Şirketler ve diğer kuruluşların çevresel performanslarını değerlendirmelerine, raporlamalarına ve iyileştirmelerine olanak sağlamaktadır. EMAS, çevresel performansını geliştirmek isteyen her tür kuruluşa açık olup tüm ekonomik ve hizmet sektörlerini kapsar ve dünya çapında geçerliliğe sahiptir. ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi’yle doğrudan ilişkili olduğunan bu sistemi uygulayan kuruluşların EMAS’a dahil olmaları çok daha hızlı ve kolay olmaktadır.

EMAS, kuruluşların çevresel performanslarını iyileştirmek için doğru araçları bulmalarını desteklemektedir. Katılımcı kuruluşlar, çevresel etkilerini hem değerlendirmeyi hem de azaltmayı gönüllü olarak taahhüt etmektedir. Bağımsız üçüncü taraf doğrulaması esasına dayalı olarak çalışan EMAS sistemi, kayıt sürecini şeffaf ve tutarlı hale getirmektedir. Kuruluşların çevresel performansı hakkında kamuya açık bilgilerin sağlanması EMAS’ın en önemli prensiplerinden ve hedeflerinden biridir. Kuruluşlar, hem çevresel beyan yoluyla hem de çalışanların aktif katılımıyla dahili olarak daha fazla şeffaflık elde edebilmektedir. Kuruluşlar, EMAS ile  çevresel etkilerini azaltabilir, yasal uyumluluğu ve çalışan katılımını güçlendirebilir; ayrıca kaynak ve para tasarrufu sağlayabilir.

Çevresel sürdürülebilirliği hedefleyen kuruluşlar ilk etapta ISO 14001 gibi uluslararası bir çevresel yönetim sistemini uygulamaktadır. Bu bağlamda, çevresel performanslarını değerlendirmek ve iyileştirmek için birtakım süreçler geliştirir ve prosedürler oluştururlar. EMAS yönetmeliğinin zorlu yönergelerini takip ettikleri takdirde ise EMAS’a kayıtlı olabilirler. EMAS’ın katı gereksinimlerinden bazıları şunlardır:

  • Bir doğrulayıcı ve bir kamu otoritesi tarafından kontrol edilen tüm çevre mevzuatına yasal uygunluk sağlamak
  • Çevresel performansı sürekli olarak iyileştirmek
  • Bu performansın özel olarak eğitilmiş bir doğrulayıcı tarafından doğrulanması
  • Önemli çevresel verilerin yıllık bir raporda yayınlanması ve çevre beyanlarının yapılması

EMAS’ın Faydaları Nelerdir?

EMAS (Eco-Management and Audit Scheme | Eko-Yönetim ve Denetim Planı) kaydı bulunan şirketlerin elde edeceği faydalardan bazıları şunlardır:

  • Gelişmiş güvenilirlik, şeffaflık ve kurumsal itibar
    • Çevresel performansın sürekli iyileştirilmesi doğrulanır.
    • Çevresel beyan yoluyla bağımsız olarak doğrulanmış raporlama sağlanır.
    • Yeşil üretim süreçlerine öncelik veren pazarlarda yeni iş fırsatları ile piyasada farklılaşma fırsatı elde edilir.
    • Müşteriler, yerel ve daha geniş topluluk ve düzenleyiciler ile daha iyi ilişkiler yürütülür.
    • Bir pazarlama aracı olarak tanıtımlarda, kurumsal raporlarda ve sosyal platformlarda EMAS logosu kullanılabilir.
  • Çevresel risklerin ve fırsatların etkin yönetimi
    • Çevre mevzuatına tam yasal uygunluk garantisi elde edilir.
    • Çevre mevzuatıyla ilgili ceza riskleri azaltılır.
    • Yasa ve yönetmeliklere uyum konusunda esneklik sağlanır.
    • Teşvik ve hibe desteklerinden faydalanılabilir.
    • Kamu sözleşmelerine erişim sağlanır.
  • Yüksek çevresel ve finansal performans
    • Yüksek kalitede çevre yönetimi sağlanır.
    • Kaynak verimliliği artırılır, maliyetlerden tasarruf edilir.
  • Gelişmiş çalışan yetkilendirmesi ve motivasyonu
    • Çalışma ortamının sağlık ve güvenliği artırılır.
    • Çalışanların işe bağımlılığı artırılır.
    • Ekip oluşturma kapasitesi iyileştirilir.

EMAS Yönetmeliği Revizyonu

9 Ocak 2019’da AB Komisyonu Yönetmeliği EU 2018/2026’nın yürürlüğe girmesiyle birlikte EMAS Yönetmeliği’nde bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikler EMAS’a kayıtlı kuruluşlar için çevresel raporlama gerekliliklerini düzenlemektedir. Yapılan revizyonda öne çıkan konuları şöyle özetleyebiliriz:

  • Temel çevresel performans göstergelerinin referans değerleri, kuruluşların özelliklerine daha esnek bir şekilde uyarlanabilir; bu da çevresel performansın daha gerçekçi bir şekilde tanımlanmasını sağlar.
  • Temel göstergelerin raporlanması, eğer veri mevcutsa, performans artışının değerlendirilmesine olanak sağlamak için en az üç ardışık yılı kapsamalıdır.
  • Temel göstergeler veya diğer uygun göstergeler kullanılarak dolaylı çevresel gelişmeler gösterilmelidir. Şeffaflığı artırmak için göstergelerin kapsamı kısaca açıklanmalıdır.
  • Temel göstergelere ilişkin raporlama, özellikle enerji, malzeme, emisyon ve biyoçeşitlilik göstergeleri açısından değiştirilmiştir. Örneğin, temel gösterge olan “enerji” başlığında artık tüketilen ve üretilen yenilenebilir enerji miktarı arasında ayrım yapılmaktadır.
  • Çeşitli tesisler hakkında bilgi içeren çevresel bildirimler, yetkili kayıt makamı ile mutabakata varılarak kuruluşun kayıtlı olduğu yerin resmi dilinden farklı bir AB dilinde de yayınlanabilir. Ancak, tek bir tesisle ilgili bilgilerin ilgili ülkenin resmi dilinde mevcut olması gerekir.
  • Çevre beyanı diğer raporlama belgelerine entegre edilebilir (kurumsal sürdürülebilirlik veya  sosyal sorumluluk raporları gibi). Bunu yaparken, doğrulanmış ve doğrulanmamış bilgiler arasında net bir ayrım yapılmalıdır. Çevre beyanı, EMAS logosu kullanılarak açıkça tanımlanmalıdır.

EMAS yönetmeliğinde yapılan tüm bu değişiklikler, programa katılımı kolaylaştırmayı ve etkinliğini artırmayı amaçlamaktadır.

EMAS ve AB Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri

EMAS ve AB Çevre Etiketi ve Yeşil Kamu Alımları (GPP) gibi ek araçlar, sürdürülebilir tüketim ve üretimi iyileştirmeyi amaçlayan farklı AB ve ulusal politikaları tamamlamaktadır. Geçtiğimiz yıllarda Avrupa Komisyonu, ürünlerin ve/veya kuruluşların çevresel performansını iyileştirmeyi ve daha sürdürülebilir mal ve üretim teknolojilerine olan talebi artırmayı amaçlayan Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim ve Sürdürülebilir Sanayi Politikası (SCP/SIP) Eylem Planı’nı sunmuştur. EMAS, kaynakları verimli kullanan ve daha yalın üretimi teşvik eden güçlü bir araç olarak tanımlandı.

EMAS’a kayıtlı kuruluşlar, enerji ve su tüketiminden atık üretimine kadar çevresel etkilerini azaltmayı taahhüt etmektedir. Bu nedenle EMAS, birçok çevre politikası türüyle doğrudan bağlantılıdır. AB’nin biyoçeşitlilik, enerji verimliliği, tehlikeli maddelerin yönetimi, iklim değişikliğini azaltma, hava ve su kirliliği, atık yönetimi gibi konularda oluşturduğu politikalar EMAS ile ilişkilidir. Bunun yanı sıra kuruluşların sürdürülebilirliğini artırmayı amaçlayan daha geniş politika alanlarını, örneğin;

  • Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS)
  • döngüsel ekonomi
  • eko-tasarım ve eko-etiketleme
  • yeşil kamu alımları
  • sürdürülebilir tedarik zincirleri
  • yeşil finans

gibi konularda yapılan çalışmaları da kapsamaktadır. Avrupa Komisyonu, kuruluşların EMAS’a kayıt olmasını teşvik ederek bu politikaların hedeflerine de ulaşmasını amaçlamaktadır.